13 phương pháp dạy học tích cực thành công và hiệu quả

Dạy học tích cực là một trong các phương pháp đã và đang được áp dụng rộng rãi tại rất nhiều trường học trên thế giới và Việt Nam. Phương pháp này giúp kích thích sự sáng tạo, tính chủ động và tích cực ở người học từ đó giúp tìm ra mấu chốt và kết quả của bài học.

Hãy cùng The Dewey Schools tìm hiểu thông tin chi tiết về phương pháp dạy học tích cực này tại bài viết sau đây.

banner-blog-post1

Phương pháp dạy học tích cực là gì?

Dạy học tích cực là một phương pháp áp dụng kỹ thuật dạy học giáo viên sẽ là người dẫn dắt và tổng kết kết luận cuối cùng để học sinh ghi chép. Trong cách dạy học này gợi ý nhằm gợi mở vấn đề, học sinh thảo luận và tự đưa ra cách giải quyết vấn đề hiệu quả, cùng tìm ra kết quả cũng như kết luận bài học.

Phương pháp này yêu cầu học sinh phải chủ động, sáng tạo, tự tư duy các kiến thức qua các bài giảng của giáo viên. Giáo viên phải có trình độ chuyên môn cao, kiến thức sâu rộng, bản lĩnh và phải tận tâm, nhiệt tình trong công việc.

phuong-phap-day-hoc-tich-cuc-la-gi

Phương pháp dạy học tích cực là gì?

Xem thêm: Tư duy tích cực là gì? Cách rèn luyện tư duy tích cực

Ý nghĩa của phương pháp dạy học tích cực

Nói đến phương pháp dạy học tích cực là nói về cách dạy học, giáo viên sẽ là người khơi gợi, truyền đạt nội dung, gợi mở vấn đề. Học sinh cùng thảo luận và đưa ra quan điểm của bản thân về vấn đề được nêu ra, qua đó tìm được điểm mấu chốt của vấn đề và đưa ra luận điểm của mình.

Phương pháp này tạo cho học sinh sự chủ động tìm tòi, tư duy sáng tạo để làm nền tảng, giáo viên là người dẫn dắt gợi mở vấn đề cho học sinh.

13 phương pháp dạy học tích cực thành công và hiệu quả

Trên thực tế có rất nhiều phương pháp dạy học tích cực hướng đến mục tiêu giúp học sinh tiếp thu tốt kiến thức, phát triển năng lực toàn diện của mỗi cá nhân. Dưới đây The Dewey Schools tổng hợp 13 phương pháp dạy học tích cực thành công và hiệu quả mời các bạn cùng tham khảo.

Phương pháp giải quyết vấn đề

Giải quyết vấn đề là một trong các phương pháp dạy học tích cực đáng chú ý nhằm tạo ra sự kích thích, tính chủ động, sáng tạo và tự giải quyết vấn đề của học sinh. Phương pháp này hướng đến mục tiêu giúp học sinh rèn luyện năng lực và đưa ra giải pháp nhanh.

cac-phuong-phap-day-hoc-tich-cuc-01

Phương pháp giải quyết vấn đề yêu cầu học sinh tự biện luận và giải quyết vấn đề

Khi giáo viên dạy học bằng phương pháp này sẽ phải đưa ra vấn đề nhận thức có sự mâu thuẫn với nhau. Qua đó, hướng học sinh tự biện luận và đưa ra phương án giải quyết.

Phương pháp giải quyết vấn đề được tiến hành như sau:

> Xem thêm: Học sinh tư duy tốt hơn nhờ được rèn luyện kỹ năng giải quyết vấn đề

banner-blog-post1

Phương pháp vấn đáp

Trong các phương pháp dạy học tích cực phương pháp vấn đáp là sự lựa chọn quen thuộc và được áp dụng nhiều trong công tác giảng dạy. Trong phương pháp này học sinh sau khi tiếp thu được kiến thức qua quá trình học tập, giáo viên sẽ tiến hành kiểm tra vấn đáp thay cho việc kiểm tra trên giấy.

Các bước thực hiện:

Phương pháp dự án

Dạy học dự án hay còn được gọi là phương pháp dạy học tích cực theo dự án là phương pháp yêu cầu học sinh cần phải thực hiện nhiệm vụ học tập được giáo viên đưa ra gắn liền với cuộc sống thực tế. Nhiệm vụ này thường được thực hiện theo nhóm và có thể tạo ra sản phẩm ngay trên lớp.

Dạy học theo phương pháp dự án giúp học sinh tìm hiểu sâu và ghi nhớ khối kiến thức bài học lâu hơn. Mỗi học sinh tự phát huy tính tự lực cá nhân trong hoạt động của tập thể nhóm. Tuy nhiên vì yêu cầu tính tự lập cao nên thực hiện phương pháp đòi hỏi mọi thành viên cần nghiêm túc mới đạt được kết quả tốt. Chỉ cần 1 thành viên có thái độ bỏ bê, hoạt động nhóm khó tổ chức và khó đồng nhất quan điểm.

cac-phuong-phap-day-hoc-tich-cuc-02

Phương pháp dạy học tích cực theo dự án

Để thực hiện phương pháp dự án cần thực hiện qua các bước sau:

Bước 1. Lập kế hoạch cho dự án

Bước 2. Tiến hành dự án

Bước 3. Kết luận

banner-blog-post1

Phương pháp dạy học với bản đồ tư duy

Trong các phương pháp dạy học tích cực, dạy học với bản đồ tư duy được đánh giá cao về hiệu quả và áp dụng tốt với nhiều môn học. Dạy học với bản đồ tư duy (Mindmap) là phương pháp kết hợp sử dụng đồng thời hình ảnh, đường nét màu sắc, chữ viết với tư duy một cách tích cực. Từ đó dạy cách học giúp học sinh ghi nhớ, học cách tự học để tìm tòi, mở rộng ý tưởng, hệ thống hóa một chủ đề hay chuỗi kiến thức…

Học sinh ghi chép kiến thức trên bản đồ tư duy bằng những ý chính, từ khóa, ghi chú và các đường liên kết… bằng các hình ảnh, màu sắc và chữ viết. Khi học sinh nghiên cứu, sáng tạo tự ghi chép theo cách của mình sẽ chủ động hơn, ghi nhớ bền vững, dễ mở rộng và đào sâu ý tưởng. Một trong những lợi ích tuyệt vời của bản đồ tư duy là kích thích hứng thú học tập, tạo cảm hứng sáng tạo của học sinh.

Phương pháp dạy học tích cực này tổ chức cho học sinh tìm hiểu vấn đề, thực hiện nhiệm vụ học tập thông qua việc lập bản đồ tư duy. Theo đó học sinh tự mình vẽ, thể hiện ra bên ngoài những suy nghĩ, hiểu biết của mình về kiến thức bài học bằng bản đồ tư duy. Giáo viên sẽ là người cố vấn, hướng dẫn, tổ chức cho học sinh thực hiện các hoạt động học tập. Dạy học với bản đồ tư duy áp dụng trong dạy học kiến thức mới, củng cố, ôn tập, hệ thống hóa và kiểm tra tri thức.

cac-phuong-phap-day-hoc-tich-cuc-03

Học sinh tự lập bản đồ tư duy (Mindmap)

Quy trình phương pháp dạy học tích cực với bản đồ tư duy được thực hiện như sau:

Bước 1. Lập bản đồ tư duy

Bước 2. Báo cáo, thuyết minh bản đồ tư duy vừa lập

Bước 3. Thảo luận, chỉnh sửa và hoàn thiện

Phương pháp làm việc nhóm

Trong một số phương pháp dạy học tích cực hiệu quả, phương pháp làm việc nhóm được các chuyên gia giáo dục đánh giá cao. Phương pháp này giúp học sinh phát huy được tính chủ động, sáng tạo, kỹ năng làm việc nhóm, phát triển năng lực công tác và năng lực giao tiếp.

Làm việc theo nhóm là hình thức dạy học chia lớp thành nhóm nhỏ, các nhóm thực hiện và hoàn thành nhiệm vụ được giao trong thời gian nhất định. Kết quả thực hiện sẽ được giáo viên cùng các lớp đánh giá khi nhóm trình bày trước lớp.

cac-phuong-phap-day-hoc-tich-cuc-04

Phương pháp làm việc nhóm trong phương pháp dạy học tích cực

Phương pháp làm việc nhóm phát huy khả năng làm việc, trách nhiệm, khả năng giao tiếp hỗ trợ lẫn nhau trong học tập. Từ đó giúp học sinh tăng cường sự tự tin, phát triển năng lực cá nhân của mỗi người. Tuy nhiên muốn tổ chức làm việc nhóm hiệu quả cần có thời gian, lớp học thường sẽ ồn ào, đôi khi kết quả không đạt được như yêu cầu bàn đầu do sự hợp tác của các thành viên không tốt.

Các bước thực hiện:

banner-blog-post1

Phương pháp dạy học tích cực - Webquest

Phương pháp dạy học tích cực bằng khám phá - Webquest là một phương pháp có vai trò hết sức quan trọng việc phát triển tư duy của con người. Mục đích của phương pháp này là giúp rèn luyện năng lực cho bản thân và đề ra giải pháp giải quyết nhanh chóng.

Phương pháp này được áp dụng phổ biến tại các trường cao đẳng và đại học. Webquest yêu cầu học sinh, sinh viên phải sử dụng các thiết bị công nghệ thông tin để tìm kiếm thông tin về các bài học bằng cách tự học tập.

Phương pháp Webquest có các bước tiến hành sau:

Phương pháp dạy học theo góc

Dạy học theo góc là phương pháp dạy học tích cực mà học sinh thực hiện các nhiệm vụ khác nhau tại vị trí cụ thể trong phạm vi của lớp học, qua đó hình thành phong cách học tập. Học sinh được lựa chọn phong cách học và các hoạt động như thực hành, khám phá theo cách mình muốn, không bị ràng buộc. Phương pháp này tạo hứng thú học tập, tăng cường cho học sinh khả năng sáng tạo và cơ hội để phát triển bản thân, nâng cao khả năng giải quyết vấn đề.

Ví dụ: Giáo viên đưa ra chủ đề cho học sinh là an toàn giao thông. Học sinh bàn luận và đưa ra các góc của vấn đề như thảo luận, xem video, viết, đọc… để thực hiện.

cac-phuong-phap-day-hoc-tich-cuc-05

Phương pháp dạy học tích cực theo góc

Phương pháp dạy học đóng vai

Là phương pháp mà học sinh sẽ tiến hành diễn thử hay đóng vai một số cách ứng xử có liên quan đến tình huống mà giáo viên đưa ra. Phương pháp dạy học tích cực này có thể áp dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau, tạo điều kiện để học sinh tự nhận thức và áp dụng kiến thức đã được học để giải quyết vấn đề.

Phương pháp dạy học đóng vai được tiến hành qua các bước như:

Phương pháp trò chơi

Phương pháp trò chơi là phương pháp giáo viên tổ chức cho học sinh tìm hiểu một vấn đề thông qua trò chơi có các nội dung liên quan. Đây là 1 phương pháp dạy học tích cực làm tăng sự kích thích, hứng thú của học sinh để tìm hiểu vấn đề, tìm hiểu kiến thức bài học sâu hơn. Tuy nhiên phương pháp này khó kiểm soát sự tham gia đồng đều của người học và có khả năng mất kiểm soát, gây ồn ào trong lớp.

Các bước tiến hành:

cac-phuong-phap-day-hoc-tich-cuc-06

Phương pháp trò chơi làm tăng sự kích thích, hứng thú của học sinh

Tham khảo thêm: Làm thế nào để trẻ vừa học vừa chơi hiệu quả?

Phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình

Phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình là một trong những phương pháp dạy học tích cực rất phổ biến ở hiện tại. Đối với phương pháp này, giáo viên kể câu chuyện dựa trên các tình huống xảy ra trong cuộc sống hàng ngày nhằm chứng minh cho một vấn đề được nêu ra trong bài học.

Phương pháp này được tiến hành với cách thức như sau:

banner-blog-post1

Phương pháp dạy học tích cực khám phá

Phương pháp dạy học khám phá là một phương pháp dạy học nhằm khuyến khích học sinh đưa ra câu hỏi và tự tìm ra câu trả lời, rút ra được kinh nghiệm thực tiễn. Có thể định nghĩa rằng phương pháp dạy học khám phá như một tình huống học tập trong đó nội dung chính cần được học sẽ không được giới thiệu mà học sinh phải tự khám phá.

Một số nhà nghiên cứu cho rằng phương pháp dạy học tích cực khám phá có quan hệ mật thiết với phương pháp giải quyết vấn đề. Học sinh phải biets nhận biết vấn đề, tìm kiếm thông tin liên quan, tìm kiếm và thực hiện chiến lược giải quyết. Đồng thời học sinh cũng cần có một số kỹ năng nhận thức như quan sát, phân loại, phân tích, mô tả, luận ra, hình thành giả thuyết, phân tích dữ liệu….

Phương pháp dạy học tích cực khám phá

Phương pháp dạy học khám phá có một số điểm khác biệt với phương pháp dạy học truyền thống:

Phương pháp bàn tay nặn bột

Đây là một phương pháp dạy học tích cực dựa trên thí nghiệm nghiên cứu, áp dụng cho việc giảng dạy các môn khoa học tự nhiên. Phương pháp chú trọng việc hình thành kiến thức cho học sinh bằng các thí nghiệm, nghiên cứu và tìm tòi để chính các em tìm ra câu trả lời cho các vấn đề của cuộc sống thông qua tiến hành các thí nghiệm.

Phương pháp bàn tay nặn bột được tiến hành theo 5 bước sau:

Phương pháp suy luận tương tự

Phương pháp suy luận tương tự là khi học sinh gặp một tình huống mới sẽ có xu hướng so sánh, đối chiếu nó với các vấn đề tương tự trước đó để tìm ra cách giải quyết. Tuy nhiên phương pháp dạy học tích cực này trong quá trình học đòi hỏi học sinh phải hoạt động dựa trên kiến thức đã học để tự khám phá ra các kiến thức mới.

Trong phương pháp suy luận tương tự, học sinh là người chủ động, tích cực để hình thành các giả thuyết mới. Quá trình này thúc đẩy phát triển tư duy cho học sinh vì nó đòi hỏi người học phải biết suy luận, phân tích, so sánh, đối chiếu, khái quát các kiến thức. Qua đó khuyến khích học sinh ham mê học tập và động lực phát triển tư duy, sáng tạo.

Phương pháp dạy học tích cực suy luận tương tự

Phương pháp suy luận tương tự gồm 03 phương pháp sau:

Phương pháp dạy học khái niệm toán học với suy luận tương tự

Quy trình của phương pháp dạy học tích cực tích cực gồm 5 bước:

Phương pháp dạy học công thức, tính chất, định lý với suy luận tương tự

Gồm 4 bước như sau:

Phương pháp dạy học tích cực giải bài tập toán với suy luận tương tự

Quy trình gồm 5 bước:

banner-blog-post1

Một số kỹ thuật dạy học tích cực hiệu quả

Ngoài việc áp dụng phương pháp dạy học tích cực còn có các kỹ thuật dạy học tích cực hiệu quả. Dưới đây là một số kỹ thuật thầy cô có thể tham khảo để phát huy tính sáng tạo, tích cực của người học.

Kỹ thuật chia sẻ nhóm đôi

Năm 1981, giáo sư Frank Lyman giới thiệu kỹ thuật chia sẻ nhóm đôi. Đây là hoạt động làm việc theo nhóm, nhằm phát huy năng lực tư duy của từng cá nhân khi giải quyết vấn đề.

Ở kỹ thuật này, học sinh sẽ được phát triển kỹ năng nghe và nói.

Phương pháp dạy học tích cực chia sẻ nhóm đôi

Kỹ thuật Kipling

Kỹ thuật Kipling được sử dụng trong các trường hợp cần thiết, xem xét thêm nhiều khía cạnh của vấn đề, cần thêm ý tưởng mới để chọn lựa ý tưởng phát triển.

Kỹ thuật KWL

Năm 1986, Kỹ thuật dạy học KWL được Donna Ogle giới thiệu và phát triển rộng rãi, đây là hình thức tổ chức dạy học hoạt động đọc hiểu. Học sinh phải bắt đầu từ việc suy nghĩ và thể hiện những kiến thức đã biết về chủ đề bài học, thông tin này được ghi vào cột K ở biểu đồ. Cột W để học sinh trình bày câu hỏi về những điều muốn biết thêm ở chủ đề học tập. Cuối cùng, học sinh sẽ trả lời câu hỏi ở cột W và được trình bày vào cột L.

Kỹ thuật KWL có những ưu điểm và Hạn chế như sau:

Điều kiện để triển khai phương pháp dạy học tích cực

Để triển khai phương pháp dạy học tích cực cần quan tâm đến yếu tố học sinh, giáo viên, nhà trường và chương trình sách giáo khoa. Cụ thể:

Đối với học sinh

Học sinh phải chủ động, sáng tạo để xây dựng phẩm chất, năng lực cho bản thân. Qua đó sẽ thích nghi được các phương pháp dạy học mới, đồng thời nâng cao tính tự giác và mục tiêu trong học tập.

Điều kiện để triển khai phương pháp dạy học tích cực

Đối với giáo viên

Giáo viên là người trực tiếp giảng dạy phương pháp dạy học tích cực nên phải có kiến thức thật tốt, trải qua quá trình đào tạo có chuyên môn cao để thích nghi với những thay đổi trong hình thức giáo dục, nâng cấp chức năng và nhiệm vụ của người giáo viên.

Đối với nhà trường

Tập thể lãnh đạo ban giám hiệu nhà trường chịu trách nhiệm triển khai phương pháp dạy học, đồng thời nhấn mạnh, phát triển công tác dạy học tích cực, đưa ra các đề xuất mang tính cải cách đối với giáo viên và trong nhà trường.

Tham khảo:

Chương trình sách giáo khoa

Chương trình sách giáo khoa hiện nay được đánh giá là có khối lượng kiến thức khá lớn và thường khá nặng. Đây chính là áp lực đối với giáo viên làm sao để truyền tải hết nội dung cho học sinh và học sinh làm sao tiếp thu được hết kiến thức này.

Vì thế để tiến hành được phương pháp dạy học tích cực hiệu quả cần giảm bớt nội dung học thuộc lòng, hạn chế tối đa các kết luận mang tính áp đặt và các câu hỏi tại sao. Nên bổ sung vào chương trình các kết luận có tính thực tiễn, tính logic và tính nhận thức cao. Từ đó phát triển tư duy thông minh, sự sáng tạo, phát hiện ra những điểm mới qua nội dung của bài học

Phương pháp dạy học tích cực đã được áp dụng rộng rãi trên thực tế và mang đến nhiều lợi ích không chỉ cho học sinh và cho cả giáo viên. Phương pháp này phù hợp áp dụng trong điều kiện nền giáo dục nước ta đang tích cực đổi mới qua các năm. Để tạo điều kiện phát triển bản thân, nâng cao khả năng nhận thức và tư duy, thích nghi tốt của người học giúp nền giáo dục phát triển vượt trội. Hy vọng những thông tin trong bài viết này, sẽ thực sự hữu ích với phụ huynh và giáo viên đang có nhu cầu tìm hiểu về phương pháp dạy học tích cực để áp dụng trên thực tế.

banner-blog-post1

Link nội dung: https://loptienganh.edu.vn/nhung-phuong-phap-a69917.html